Hansı kitabları oxuyaq? – Beynimiz ac qalmasın

Uşaq olanda valideynlər deyərdi: “Kitab oxu, adam olarsan.” O vaxt bu söz sadə bir tövsiyə kimi səslənirdi. İndi isə anlayıram ki, kitab oxumayan adam olmur. Bəli, bəziləri çox pul qazanır, yüksək vəzifəyə gəlir, çox tanınır. Amma kitab oxumadan – fikri yox, forması olur. Dəyəri yox, qiyməti olur.

Bu gün çox insan soruşur: “Nə oxuyaq? Hansı kitab faydalıdır?” Amma bu sualdan əvvəl bir başqa sualı vermək lazımdır: Niyə oxuyuruq?
– Daha ağıllı olmaq üçün?
– Daha savadlı danışmaq üçün?
– Mövzularda söz demək üçün?
Yox… Ən vacibi – insan olmaq üçün.

İndi həyat sürətlidir. Hər şey qısadır: video 15 saniyə, xəbər başlığı 5 söz, dialoqlar emoji ilə. Amma beyin belə qidalanmır. Kitab – səbr tələb edir, diqqət tələb edir, düşüncə tələb edir. Ona görə də çox adam kitabı kənara atır, yerinə telefon tutur. Halbuki telefon öyrətmir, yalnız göstərir. Kitab isə düşündürür.

Bəs hansı kitabları oxuyaq?

Əgər özünü tanımaq, daxilini anlamaq, niyə yaşadığını soruşmaq istəyirsənsə – klassiklərə yönəl.
Dostoyevski, Tolstoy, Albert Kamyu, Stefan Zweig, Franz Kafka… Onlar səni bir anlıq yormaz – sarsıdar.
Çünki sən onların yazdığı insanları oxuyanda əslində özünü tanıyırsan.

Əgər reallığı anlamaq istəyirsənsə – müasir müəlliflərə bax.
Mark Manson sənə deyəcək ki, bəzən "çalış, yaxşı ol" sözünü unudub, “həqiqət nədir?” deyə bax.
Jordan Peterson deyəcək: həyat ciddidir, ona görə məsuliyyət götür.
İlber Ortaylı sənə mədəniyyətin necə dəyər olduğunu anlatacaq.

Əgər tarixi sevmək istəyirsənsə, onu dərslikdən oxuma – insanların həyatından oxu.
Zweig yazır: “Tarixi yazan hadisə yox, insanlardır.”
Məsələn, “İnsanlığın Ulduzlu Saatları” adlı kitabda tarixə damğa vuran anlar var – Napoleonun suya baxıb fikrə getməsi kimi. Sadə görünür, amma sənin tarixə münasibətini dəyişir.

Əgər dilini, düşüncəni inkişaf etdirmək, danışanda fikrini ifadə edə bilmək istəyirsənsə – Azərbaycan müəlliflərinə də bax.
Elçin, Çingiz Abdullayev, Anar, Kamal Abdulla – hər biri sənə yazı üslubu ilə yanaşı, Azərbaycan həyatını, psixologiyasını, insanını göstərir.

Əgər inanmaq, mənəviyyatını gücləndirmək, daxili hüzur tapmaq istəyirsənsə – dini mənbələrə yönəl.
Əvvəlcə Qurani-Kərim, sonra Nihat Hatipoğlu, Məmməd Əmin Rəsulzadənin milli ruh daşıyan yazıları…
Onlar sənə sadəcə iman yox, həm də vicdan verəcək. İnanmaq təkcə ibadət deyil – davranışdır, səbrdir, ədalətdir.

Bəzən deyirlər: “Oxuyuram, amma yadımda qalmır.” Əziz oxucu, yadında qalmasa belə, səni dəyişir. Suya saldığın daşı yuma bilməzsən, amma yumşaldar. Oxuduğun hər kitab, hər səhifə səndə görünməz iz buraxır. Sən fərq etmirsən, amma danışanda, seçim edəndə, davrananda kitab danışır.

Sözüm var:
Bu gün Azərbaycanda gənc kitab oxumur deyirlər. Amma sual budur: Oxuyacaq kitabı göstərən varmı?
Kitabxanalar boş, televizor doludur.
Ədəbiyyat dərsi “imtahan sualı” üçün keçilir, sevgi üçün yox.
Valideyn “oxu” deyir, amma evdə bir kitab yoxdur.

Əgər biz bu ölkədə fikirlə yox, sadəcə səslə yaşamaq istəmiriksə – kitab mütləq olmalıdır.
Çünki millətin gücü onun ordusunda deyil, oxuyan beyinlərindədir.

Kitablar ölkənin tənzimləyicisi ola bilər. Amma ilk növbədə sənin iç dünyanın nizamlayıcısıdır.
Beynin də mədəsi var – onu boş saxlama.

(İzzət Qurbanov – “Sözüm var” layihəsi üçün)