"ChatGPT", yoxsa həkimlər? - Həyatınızı kimə etibar edirsiniz?

İnsan həyatında sağlamlıq mövzusu ən böyük dəyərdir, çünki sağlamlıq itəndə nə iş, nə pul, nə də başqa bir uğur insanı xoşbəxt edə bilir. Hər birimiz xəstələnəndə, hansısa ağrı və ya narahatlıq hiss edəndə dərhal çıxış yolu axtarırıq. Əvvəllər bu sualların cavabı yalnız həkimlərin yanında idi, amma indi yeni bir dövr başlayıb. Süni intellekt texnologiyaları, xüsusən də “ChatGPT” kimi alətlər, insanların gündəlik həyatında informasiya mənbəyinə çevrilib. Bir çox insan adi suallarını ona ünvanlayır, bəzən isə sağlamlıqla bağlı məsələlərdə də məsləhət axtarır. Burada isə böyük bir sual ortaya çıxır: həyatımızı, sağlamlığımızı kimə etibar etməliyik – süni intellektə, yoxsa həkimlərə?

Süni intellektin verdiyi imkanlar danılmazdır. Bir neçə saniyə ərzində minlərlə məqaləni analiz edə bilir, müxtəlif mənbələrdən topladığı məlumatları sadə dildə insanlara çatdırır. Məsələn, kimsə baş ağrısı, halsızlıq, yuxusuzluq kimi simptomlarını yazır və ChatGPT ona ümumi ehtimalları sadalayır. Bu, müəyyən mənada insanın beynində işığı yandırır, ona istiqamət göstərir. Çünki əks halda həmin adam saatlarla internetdə dolaşacaq, bir-birinə zidd fikirlərlə qarşılaşacaq və daha çox çaşqınlıq yaşayacaq. ChatGPT bu ziddiyyətləri nisbətən azaldaraq daha yığcam, daha aydın cavab verir. Üstəlik, tibbi terminləri sadə dillə izah etməsi insanların mövzunu anlamaqda işini asanlaşdırır.

Amma burada ciddi risklər də var. Çünki süni intellekt heç vaxt həkim ola bilməz. Onun cavabları yalnız ehtimallar üzərində qurulur və o, konkret bir insanın orqanizmini tanımır. Hər xəstənin yaşı, genetikası, keçmiş xəstəlikləri, həyat tərzi fərqlidir. Həkim pasiyenti müayinə edir, analizlər götürür, bəzən görüntüləmə müayinələrinə müraciət edir, yəni bütün faktorlara nəzər yetirir. Süni intellekt isə yalnız yazılan simptomlara əsaslanır. Bu isə bəzən çox yanlış istiqamət verə bilər. Məsələn, adi stress nəticəsində yaranan baş ağrısı ilə beyin şişinin ilkin simptomu oxşar ola bilər. ChatGPT bu nüansı seçə bilmir. Ona görə də burada insan həyatı ilə bağlı təhlükə yaranır.

Həkimlərin təcrübəsi də çox önəmlidir. Onlar illərlə universitetdə oxuyur, rezidentura keçirlər, hər gün onlarla xəstə görürlər və müxtəlif hallarla rastlaşırlar. Bu praktika onlara yalnız kitablarda yazılmayan incəlikləri öyrədir. Məsələn, bir həkim sadəcə pasiyentin oturuşundan, danışığından, üz ifadəsindən belə müəyyən ipucları götürə bilir. Bunu heç bir süni intellekt əvəz edə bilməz. Həkimin verdiyi qərar yalnız elmi biliklərə yox, həm də illərlə topladığı təcrübəyə əsaslanır.

Süni intellekti isə tamamilə inkar etmək də doğru olmaz. Çünki o, bir köməkçi vasitə kimi faydalıdır. İnsan ilkin məlumat almaq üçün, simptomlarının ümumi mənzərəsini anlamaq üçün, həkimə gedərkən daha hazırlıqlı olmaq üçün ondan istifadə edə bilər. Amma bu, yalnız başlanğıc nöqtəsi ola bilər. Yekun qərar, diaqnoz və müalicə isə mütləq həkimin səlahiyyətində olmalıdır. Çünki səhv diaqnoz sadəcə kiçik bir narahatlıq yaratmır, bəzən insan həyatına bədəllə başa gələ bilər.

Burada bir məqam da önəmlidir: bəzi insanlar həkimə getməkdən çəkinir, ya maddi səbəblərdən, ya da vaxt azlığından dolayı tibbi məsləhəti internetdən almağa üstünlük verir. Amma unutmaq olmaz ki, heç bir texnologiya canlı müayinəni əvəz etmir. Əksinə, texnologiya və həkim birgə istifadə olunanda faydalı nəticə verir. Həkimlər də bəzən süni intellektdən elmi araşdırmalara çıxış üçün yararlanırlar, amma heç vaxt qərarlarını ona tam həvalə etmirlər.

Əslində bu məsələni belə anlamaq lazımdır: ChatGPT bir kitab kimidir, orada hər cür məlumat ola bilər. Amma kitab oxumaqla həkim olmaq mümkün deyil. O kitabdakı bilikləri praktik təcrübə ilə birləşdirən isə yalnız həkimdir. İnsan həyatı isə kitab biliklərinə yox, real həkim təcrübəsinə etibar edilməlidir.

Yəni, ən düzgün yanaşma balansı qorumaqdır. Süni intellekt bizə məlumat verə bilər, bizi maarifləndirə bilər, amma qərar verən həkim olmalıdır. Sağlamlığımızı riskə atmaq olmaz. İstər adi soyuqdəymə, istərsə də ciddi xəstəlik olsun, mütləq həkimlə məsləhətləşmək lazımdır. Çünki həyatımızın dəyəri hər şeydən üstündür.

Sonda belə nəticəyə gəlirik: ChatGPT kimi süni intellektlər bizim gündəlik həyatımızı asanlaşdıra bilər, amma həyatımızı etibar edəcəyimiz yeganə ünvana çevrilə bilməz. Bu ünvan isə yenə də həkimlərdir.

Bu məqalə "Sözüm var" layihəsi çərçivəsində İzzət Qurbanov imzası ilə hazırlanmışdır.